Deel 17

Herstel van zeggenschap 

 Trauma’s beroven slachtoffers van hun macht en zeggenschap. De rode draad bij het herstel in de eerste fase is het teruggeven van die controle en zeggenschap aan de overlevende. Een veilige omgeving is daarbij cruciaal. Deze taak is voorwaardenscheppend voor het geheel van het herstelproces.

 Judith onderscheid fysieke en mentale strategieën. Spanning en stress kan te lijf gegaan worden met medicatie, gedragstechnieken en ontspanningsoefeningen en natuurlijk ook inspanning. Mentaal behoren erkennen en benoemen van de symptomen, het bijhouden van een dagboek, een concreet veiligheidsplan  

 Tot slot zijn er de sociale strategieën, zoals het geleidelijk ontwikkelen van vertrouwen met de hulpverlener en het bestrijden van de maatschappelijke vervreemding die is ontstaan door het trauma. Voor dit laatste zijn familie, partner en vrienden van groot belang en zelfhulpgroepen en/of maatschappelijke hulp- verlening en justitie.

Persoonlijke ervaring

 Nogmaals wil ik benadrukken dat Judith (en haar boek) dit herstel beschrijft vanuit een ideale situatie. Zo zou het eigenlijk moeten gaan, voor een snel en zo volledig mogelijk herstel. We weten allemaal dat daar nog al het één en ander aan ontbreekt. 

Toen ik dit voor de eerste keer las, 

zonk mij dan ook de moed in de schoenen en dacht ik dat er weinig terecht zou komen van mijn herstel. 

Dat is reuze meegevallen, 

vandaar dat ik dat toch even wil melden. 

Als je het hier zo allemaal onder elkaar ziet opgesomd is het een hele berg, maar aangezien het herstel ook jaren in beslag neemt, uiteindelijk, komen al die zaken, uiteindelijk wel aan bod.

Terug naar het boek

 De fysieke veiligheid richt zich op de basis van een ‘goede’ gezondheid. Slapen, eten en lichaamsbeweging. Beheersing van de posttraumatische symptomen en het in toom houden van zelfvernietigingsdrang. De omgevingsfactoren hebben betrekking op een veilige leefsituatie; financieel, mobiliteit en zelfbescherming. Sociale ondersteuning is een belangrijk element, omdat niemand in zijn/haar eentje een veilige omgeving kan creëren.

 Onderscheid moet worden gemaakt of het om een enkelvoudig recent trauma gaat. Ik hoef niet verder te onderschrijven dat hoe eerder je ‘geholpen’ wordt, hoe sneller je hersteld en hoe minder schade er ontstaat. Ook de complexiteit van de behandeling is vele male minder als je er snel bij bent. In dit stadium is medicatie een uitstekende manier om te zorgen dat je weer in een normaal slaapritme komt, ter bestrijding van een op de loer liggende depressie en tegen prikkelbaarheid (hyper-activering). Deze medicatie werkt dan doeltreffend als zijn kortstondig en vlak na het trauma kunnen worden geven, met bewuste instemming van de overlevende.

Citaat: 

Als de patiënt simpelweg de opdracht krijgt symptoom-onderdrukkende geneesmiddelen te gebruiken, wordt zij/hij opnieuw onmachtig gemaakt. Indien geneesmiddelen daar in tegen worden voorgeschreven als een hulpmiddel dat zij/hij naar eigen inzicht kan gebruiken, wordt haar/zijn gevoel van daadkracht en zeggenschap vaak sterker. Wanneer geneesmiddelen op deze wijze worden aangeboden draagt dat tevens bij tot een op samenwerking gebaseerd therapeutisch bondgenootschap. (persoonlijk spreek ik liever van medicatie dan van geneesmiddel, omdat het middel niet werkelijk geneest.)

Creëren van een veilige omgeving

(In dit deel zal ik ingaan op het enkelvoudig, recent trauma, deel 18 behandeld het meervoudig, complex trauma lang geleden. (CPTSS) )

Wat moet er als eerste gebeuren na een trauma:

Een getraumatiseerde persoon heeft een veilig toevluchtsoord nodig.
Gedurende de eerste dagen of weken wil de overlevende zich vaak thuis afzonderen, indien zij/hij naar huis kan.
(indien het trauma in huiselijke kring zich heeft afgespeeld is dat niet mogelijk, want dan is het de meest onveilige plek). 

 Crisisinterventie vereist soms letterlijk vluchten naar een opvanghuis. Soms gaan er weken voorbij tot een overlevende zich weer richt op autorijden, winkelen of vrienden bezoeken. Bij elke nieuwe omgeving moet grondig onderzocht worden of die wel veilig is.

 Relaties van de overlevenden schommelen in die tijd vaak tussen twee uitersten. Voortdurend in gezelschap willen zijn of zichzelf afzonderen. Dat de overlevende steun zoekt bij derden is prima, maar er moet wel op worden gelet dat de mensen die hij/zij kiest werkelijk betrouwbaar zijn. Zo moet de hulpverlening in het bijzonder familie en vrienden toetsen of zij een potentieel gevaar zijn voor het slachtoffer. Ook is het belangrijk om de mensen uit de directe omgeving van de overlevende voor te lichten over posttraumatische stoornissen, zodat zij beter zullen begrijpen wat de overlevende meemaakt en hoe hem/haar te steunen. Daarnaast zullen zij te maken krijgen met hun eigen plaatsvervangende traumatisering.

De sociale kant van het herstel in de eerste fase:

 Familieleden of goede vrienden die deel uitmaken van het veiligheidssysteem van de overlevenden moeten er rekening mee houden dat hun leven een tijdlang ontwricht wordt. Soms doen slachtoffers vierentwintig uur een beroep op hun of kunnen zij de normale, dagelijkse taken niet meer aan. Het is logisch dat dergelijke relaties hierdoor onder druk komen te staan en er onderhuidse spanningen aan het licht komen. 

 Een voorbeeld, waar bijna iedereen wel eens mee te maken heeft is bij het verlies van een dierbare, iedereen weet hoe belangrijk het dan is dat je daarvoor begrip en erkenning krijgt om te rouwen en veel mensen hebben ook ervaren dat er in hun omgeving soms ongeduldig wordt gereageerd als men rouwt.

 Er moet niet alleen ondersteuning van familie en vrienden zijn, maar ook hulp- verlening worden ingeschakeld en een plan voor toekomstige bescherming worden gemaakt. Ook moet de overlevende besluiten of zij iets wil ondernemen tegen de dader of daders. Dat laatste is vaak moeilijk en verwarrend en legt een grote druk op overlevende en de omgeving die haar bijstaat. 

Tweestrijd is er vooral als het bijvoorbeeld om een echtgenoot gaat, 
die de dader is. 

In deze situatie wordt frequent inbreuk gemaakt op het belangrijkste principe dat de overlevende weer macht moet krijgen, 
doordat anderen trachten voor te schrijven wat zij/hij moet doen of zelfs maatregelen treffen zonder haar/zijn toestemming.

Ook worden overlevenden soms voor de keuze gesteld: “als jij niet van hem gaat scheiden, 

                 wil ik niet meer met je omgaan.”

 Het doen van aangifte is, binnen de familie, maar ook binnen het slachtoffer vaak een strijd. Het besluit aangifte te doen biedt, idealiter gezien, de mogelijkheid voor sociale genoegdoening. In de praktijk werkt dat vaak anders uit. Het rechtstelsel is meestal onverschillig of vijandig gezind. 

 Ook in het beste geval moet de overlevende er rekening mee houden dat er een duidelijk verschil bestaat tussen het tijdschema van haar/zijn herstel en het juridische tijdschema. Net als je weer wat evenwicht in je leven hebt, wordt het trauma naar boven gehaald, door een rechtszitting bijvoorbeeld. De beslissing om een rechtszaak aan te spannen moet zeker niet lichtvaardig worden genomen, de kans dat het slachtoffer nogmaals getraumatiseerd wordt is ruimschoots aanwezig.

De eerste periode, na het trauma

 De behandeling van een acuut trauma, zoals bij oorlogsveteranen of verkrachtings-overlevenden is bijna geheel gericht op crisisinterventie. Meestal duurt een dergelijke behandeling drie maanden, totdat de symptomen zijn gestabiliseerd (ervan uitgaand dat er geen interrupties zijn, de veiligheid, steun en erkenning gegeven worden). Echter is hiermee alleen de eerste herstelfase goed afgesloten, die van de acute, opvallendste symptomen van de overlevenden, zodat zij weer normaal schijnen te functioneren. Dit mag niet gezien worden als een volledig herstel, omdat het trauma niet is geïntegreerd.

Afhankelijk natuurlijk van de ernst van het trauma kun je niet precies zeggen hoelang zo'n eerste herstelfase duurt en hoe intensief die is of behoord te zijn. 

Dit is van vele factoren afhankelijk, 
waaronder de mate van geweld en dreigen, 
de relatie tot de dader/daders, 
de duur van het trauma. 

Maar ook het sociale en emotionele vangnet dat al aanwezig was voor het trauma. Is er een gesloten of open omgeving waarin de overlevende woont en/of werkt.

 Je ziet dat bij herstellen van een trauma meerdere componenten aan de orde zijn. Zo is het van belang hoe het karakter, vaardigheden van de overlevende zelf zijn en op welke leeftijd het trauma plaatsvond. Wie zijn er in zijn/haar omgeving en hoe kunnen zij daarmee omgaan. Wat is de maatschappelijke reactie. (is er de mogelijkheid om een diagnose te laten stellen, is er gerichte hulpverlening, heeft het zin om aangifte te doen...enz.)

 Bij een enkelvoudig trauma, dat kort geleden is gebeurd, zie je al dat er vele dingen op hun plaats moeten vallen, om tot een goede verwerking en daarmee een voorspoedig herstel te komen. In veel gevallen ontbreekt het daar op enkele punten aan. Maar zelfs als er in alles is voorzien, is het een hele klus om het trauma te verwerken en het vervolgens een plekje te kunnen geven. Laat staan hoe dat is als het om langdurig trauma gaat.