Deel 18

Creëren van een veilige omgeving

 Bij meervoudig, langdurig trauma, zoals bij overlevenden van chronische kindermishandeling is het verschaffen van veiligheid heel complex en tijdrovend. Zelf-verzorging is vaak erg verstoord, de neiging zichzelf pijn/kwaad te doen, komt op veel verschillende manieren tot uiting. Drugsgebruik, zelfverminking, impulsief risicogedrag zijn enkelen daarvan. Zelfvernietigende gedragspatronen dienen voor het reguleren van de ondraaglijke emotionele toestand en recreëren symbolisch of letterlijk de oorspronkelijke mishandeling.

 De ‘stem’ van de dader galmt vaak nog na in het hoofd van de overlevenden, 

dat hij/zij er niet toe doet. 

Of de overlevende is vervuld van zelfhaat. 

Soldaten vinden het hun eigen schuld, 

omdat ze zelf gekozen hebben het leger in te gaan. 

Achterliggende gedachten is vaak dat de overlevenden vindt dat hij/zij geen goede behandeling verdient.

 Er is behoefte aan een elementaire mate van veiligheid en zelf-verzorging. Een beroep doen op de patiënt om plannen te maken en tot handelen over te gaan en zich te laten leiden door hun eigen oordeel is noodzakelijk om de regie terug te kunnen geven aan de overlevenden (patiënten, nogmaals vind ik dat geen fijn woord en gebruik het alleen omdat het aangeeft dat overlevende/slachtoffer gezien wordt door hulpverlening, dus in een hulpverleningssituatie). 

 De vermogens zelf te handelen naar eigen goeddunken is door herhaaldelijke mishandeling stelselmatig ondermijnd. Hieraan werken geeft de patiënt zelfachting en vrijheid, bovendien groeit dan ook het vertrouwen in de hulpverlener. Vaak moeten er belangrijke veranderingen tot stand gebracht worden om een veilige omgeving te creëren. 

(naast het woord 'patiënt' ben ik ook een beetje wars van het woord hulp- verlener....
Bij het overlezen zag ik dat ik daar nog geen notitie van had gemaakt, ik heb natuurlijk vanwege mijn ptss daar problemen mee, maar ook vind ik dat je zoiets niet bij voorbaat zegt. Beetje aanmatigend dus, ik bepaal uiteindelijk zelf wel, wie ik vind, die mij hulp heeft verleend. Meestal niet de mensen die zich dus hulpverlener noemen.)

Citaat;

Zonder vrijheid is er geen veiligheid en herstel mogelijk, maar voor de vrijheid moet vaak een hoge prijs worden betaald. Soms moeten overlevenden voor het krijgen van hun vrijheid bijna al het andere opgeven. Mishandelde vrouwen raken vaak hun huis, hun vrienden en hun broodwinning kwijt. Overlevenden van kindermishandeling verliezen vaak het contact met hun familie. Politieke vluchtelingen worden verdreven van hun geboortegrond. Zelden worden de dimensies van dit offer volledig beseft.

Voltooiing van de eerste fase

 Taken van de eerste herstelfase zijn inspannend en veeleisend en zowel hulp- verlener als patiënt proberen ze regelmatig over te slaan. Het is verleidelijk om het veiligheidsaspect te negeren en je meteen in het therapeutische te storten.

De meest gebruikelijke fout in de psychotherapie, 

is het vermijden van het traumatisch materiaal, 

maar de op één na meeste gemaakte fout is het voortijdig of overhaast beginnen met traumaverwerking. 

(ook van Judith Lewis Herman)

 

 Sommige patiënten willen traumatische ervaringen in details beschrijven, in de overtuiging dat al hun problemen zullen worden opgelost als ze hun hart maar kunnen uitstorten. De rol van de hulpverlener lijkt daarbij akelig op die van de dader, want er wordt een beroep op de hulpverlener gedaan de patiënt te redden door toebrengen van pijn (herbeleving van het trauma). Een voorbeeld zegt waarschijnlijk meer:

Kevin hield op met drinken, nadat hij bijna was overleden aan medische complicaties ten gevolge van zijn drankmisbruik. Nu hij weer nuchter was, werd hij gekweld door herinneringen aan de ernstige mishandelingen die hij als kind had ondergaan. Hij ging in psychotherapie om het ‘tot de bodem uit te zoeken’. 

Hij meende dat de traumatische herinneringen de oorzaak van zijn drankzucht waren en hij nooit meer naar drank zou verlangen als hij het allemaal van zich af heeft kunnen zetten. Hij weigerde specifieke hulp voor alcoholisten. De therapeut stemde ermee in zich op de kindertijd van Kevin te richten. Tijdens de therapie kwamen gruwelijke details boven. Zijn nachtmerries en flash backs verergerden. 

Hij verkeerde steeds vaker in een crisis. Hij belde dan de therapeut, terwijl hij zich niet altijd meer aan de normale afspraken van therapie sessies hield. Tijdens sommige telefoongesprekken klonk Kevin dronken, maar hij ontkende dat stellig. De therapeut besefte haar vergissing pas toen Kevin tijdens een sessie naar drank bleek te ruiken.

 De therapeut negeerde een belangrijk element van veiligheid (zelf-verzorging) en gebrek aan sociale ondersteuning (bij zijn verslaving). Tevens onderkende zij het dwangmatige karakter van posttraumatische symptomen, die door de therapie natuurlijk zouden verergeren en daardoor de kans om nuchter te (kunnen) blijven verkleinen.

Uitstapje

Het hierboven aangehaalde voorbeeld kan ik bevestigen en ik kan zelfs vertellen hoe het afloopt.....

In mijn directe omgeving leerde ik een man kennen, met wie ik zes jaar lang ben omgegaan, hij was in zijn jeugd misbruikt en besloot uiteindelijk naar een psychiater te gaan, die was gespecialiseerd in trauma en ptss. Met lede ogen heb ik aan moeten zien, hoe de situatie verslechterde. Gebruikte hij, toen ik hem leerde kennen alleen wiet, na regelmatige gesprekken met de psychiater (een vrouw, trouwens) kwamen de pillen, voorgeschreven, uiteraard. Het isolement werd groter, de drank vloeide......

Uiteindelijk moest ook ik het veld ruimen, omdat hij zo agressief werd dat ik voor mijn eigen veiligheid moest vrezen. Meermaals had ik hem gewaarschuwd en verteld, dat ik langdurig medicijngebruik niet als oplossing voor ons traumatisch verleden vond en ook heb ik het boek een keer mee genomen. Doch kon ik niet op tegen een gerespecteerd psychiater, die hem pillen bleef geven. Laagdrempelige hulp, voor zijn verwaarloosde huishouden en slechte financiële situatie is er nooit geweest. 

Opgesloten, met alleen nog een vriendin die regelmatig kwam, had hij niets meer. Van gekkigheid bestelde hij een ambulance omdat hij eiste 'geholpen' te worden. In het ziekenhuis meteen weer ontslagen. Totaal klem, heeft hij toen brand in zijn huis gemaakt en gedreigd de gaskraan open te zetten. Met groot materieel is men uitgerukt, de halve straat ontruimd, wegens ontploffingsgevaar. De man is hierbij overleden.

 Het klinkt paradoxaal, maar toch is het zo, dat je goed voorbereid moet zijn en je leven alweer aardig op de rails moeten hebben, om aan traumaverwerking te kunnen beginnen. Anders zet je één stap vooruit en drie achteruit. Het is ook geen rechte lijn. In al mijn jaren dat ik bezig ben, moest ik telkens weer terug naar die eerste fase, die van veiligheid en goed voor mijzelf zorgen. Elke keer weer, kwam daar de klad in. Het vraagt gewoon regelmatig onderhoud en aandacht. Niets is immers statisch. Er kan een verandering optreden in je gezinsleven, je inkomen, je woonomgeving, maar ook in je eigen gezondheid.

Heel geleidelijk zal de overlevende zich weer veiliger gaan voelen, 

weer naar buiten durven treden en weer een beetje op zichzelf en zijn/haar eigen reacties gaan vertrouwen. 

Beter gaan slapen, 

de meest ernstige symptomen zullen afnemen. 

Een middenweg weten te vinden tussen jezelf beschermen en anderen vertrouwen.

 Nergens staat dat het herstelproces een lineaire, ononderbroken lijn volgt. Traumatische gebeurtenissen laten zich in laatste instantie niet wegcijferen, op een gegeven moment zal de herinnering aan het trauma terugkeren en de aandacht opeisen. Directe aanleiding is vaak een voorval of tijdstip dat rechtstreeks met het trauma verband houdt. Dan is de tijd voor een volgende herstelfase aangebroken.