Deel 23

              Herstel van verbondenheid met anderen

 Vertrouwen schenken aan de juiste mensen, onderscheid maken tussen situaties, waarin het terecht is om vertrouwen in anderen te stellen en wanneer je dat beter niet kunt doen, zijn zaken voor de derde fase. Een overlevende kan zich autonoom voelen en toch verbonden met anderen blijven. Dit is een voortdurend proces, zowel op persoonlijk, maatschappelijk als relationeel vlak. Grenzen stellen, je afvragen wat je wil (en niet wil), aangaan van intimiteit. Ook  in een therapeutische setting kan er een bondgenootschap ontstaan.

 De eigen waarnemingen worden scherper, men is beter opgewassen tegen innerlijke conflicten en kan zichzelf, de problematiek en ook de 'ander' in een hernieuwd licht gaan zien. Ontdaan van de traumatische lading, zeg maar. Het kan voorkomen dat je een bepaalde levensfase dunnetjes overdoet, omdat je daar niet aan toe bent gekomen tijdens of vlak na je trauma. De levenslessen die een ander mens in die ontwikkeling doormaakt, zullen geleerd behoren te worden.

Soms zorgt dit ook voor een terugval, die echter niet meer te vergelijken is met de grote diepte van de beginfase, omdat je inmiddels weet dat er een uitweg is. Schaamte om wat (nog) niet geleerd is maakt vaak deel uit van de verwerking. Ook hier geldt, dat het vaker meemaken, je traint en je er steeds beter in wordt, dergelijke zaken op te vangen en met de nodige kennis te pareren. 

 Laat ik weer een persoonlijk voorbeeld geven. Het zwijgen en/of verzwijgen heeft in mijn leven altijd een grote rol gespeeld. Was dat tijdens en vlak na het trauma misschien bittere noodzaak, had ik daarna toch echt wel eerder mensen in vertrouwen kunnen nemen. Inmiddels was toen echter het vertrouwen in mijzelf en de ander zo laag, dat ik dat niet meer durfde. Ik had daar allerlei uitvluchten voor. (de ander gelooft mij niet, heeft geen aandacht, wil het niet horen, tot, ik schiet er toch niets mee op, het gaat niemand wat aan en het is al zo lang geleden)

 Zoals je in de vorige delen al wel hebt kunnen lezen, ben ik er wel over gaan praten en heb ik erover geschreven. Ook in gesprekken met lotgenoten, kom ik steeds meer uit voor wat mij is overkomen en kan ik dat in een paar zinnen. Natuurlijk zie ik nu ook dat die oefening mij helpt, want over de incest, waar ik veel minder in getraind bent, valt mij dat nog veel zwaarder. Geduld met mijzelf hebben en zien wat ik al bereikt heb, is dan ook erg belangrijk.

 Elke keer begint het herstel met de verbondenheid met jezelf, voordat je de verbondenheid met anderen aan kunt gaan, anders ben je immers naakt en kwetsbaar. (te kwetsbaar) en is de kans groot op herhaling van het trauma of herbelevingen. Het leren genieten van seks en het ontdekken van de eigen seksualiteit is nog zo'n thema, helemaal als dat in relatie met een ander komt te staan. Ik ga daar hier ook niet verder op in. Daar zijn andere goede boeken over geschreven. Meestal hangt daar wel een prijskaartje aan. Handboek psychotherapie. Zelf heb ik andere boeken geraadpleegd die met lichaamswerk en vrouwenseksualiteit te maken hadden. 

 Door de verbondenheid die in deze fase wordt ervaren komt er ook (weer) een verbinding met de volgende generatie. Een grote angst bij overlevenden is dat het trauma zich zal herhalen. "Nooit meer!" schreeuwt het van binnen. In eerdere fases is men deze (ondraaglijke) gedachte aan herhaling vaak uit de weg gegaan door contact met kinderen te mijden. Als er eigen kinderen zijn wisselen afstandelijkheid en overdreven neiging tot bescherming elkaar dikwijls af. In deze derde fase ontstaan er nieuwe vormen van betrokkenheid.

Nieuwe inzichten in het eigen trauma en gevolgen, 

geeft hernieuwd inzicht in wat dat met eigen kinderen heeft gedaan.

 Zijn er geen eigen kinderen, 

kan de overlevenden ineens meer interesse gaan tonen in jongeren,

 een oprechte belangstelling krijgen voor jonge mensen. 

Sommigen willen kinderen waarschuwen, 

inlichten over de mogelijke gevaren en het belang van praten. 

Het doorbreken van taboe en/of preventie werk, 

kunnen deel uit gaan maken van het verdere leven.

De roeping van de overlevende

 De meeste overlevenden proberen hun traumatische ervaring te verwerken binnen hun privé leven. Maar een belangrijke minderheid voelt zich geroepen om in een breder verband actief te worden. Zij onderkennen de politieke of religieuze dimensie en merken dat ze een andere betekenis aan hun persoonlijke tragedie kunnen geven door maatschappelijke actie. Dit is voor de overlevende een bron van macht, er wordt een beroep gedaan op hun eigen initiatief, energie en vindingrijkheid. Tevens ontstaat er een verbondenheid door de samenwerking en het gemeenschappelijke doel.

 Men zet zich voor zeer diverse zaken in, afhankelijk van hun kennis, kunde en vaardigheden, op juridisch, politiek of educatief gebied om te verhinderen dat anderen in de toekomst tot slachtoffer worden gemaakt of trachten daders voor het gerecht te brengen. Al deze inspanningen hebben met elkaar gemeen dat zij voortkomen uit de wens om de publieke bewustwording te bevorderen. Overlevenden beseffen heel goed dat mensen een natuurlijke neiging hebben gruweldaden en wreedheden uit hun gedachten te drijven. Zij hebben dit, waarschijnlijk, vroeger zelf ook gedaan. Tevens beseffen zij dat degenen die het verleden vergeten, gedoemd zijn om dat verleden te herhalen.

 Overlevenden die besluiten in het openbaar over het 'onuitsprekelijke' te spreken, zullen zich verbonden voelen met een kracht die hun eigen vermogen overtreft. Er gaat een helende werking uit van, enerzijds het doorbreken van het zwijgen, dat jarenlang onderdeel is geweest van het trauma en anderzijds het besef dat zij, op deze manier, vele mensen bereiken, die op hun beurt dat ook weer uitdragen naar vrienden, familie, hun kinderen en binnen hun werk. De zorg van een overlevende voor zijn/haar medemensen, doorbreekt ook het patroon van in de steek te worden gelaten. Zij laten immers zien, dat er wel degelijk mensen zijn, die luisteren en geloof hechten aan een verhaal van een slachtoffer.

 Triest genoeg komt, in deze derde fase, ook het besef dat niets meer ongedaan gemaakt kan worden en dat er nooit volledige genoegdoening of compensatie zal zijn, voor hetgeen is geschied. Het trauma wordt hiermee echter wel boven het persoonlijke van de dader uitgetild en ook boven het eigen persoonlijke leed. De gehele samenleving wordt betrokken. Er ontstaat een meer abstractere vorm van het kunnen aankijken tegen het trauma en de gevolgen daarvan, misschien zelfs ook tegen de oorzaken, die misschien geleid hebben tot een verlening van het trauma. Het ontwricht de gehele samenleving, als leden daarvan worden getraumatiseerd en als zodanig is er ook altijd een groot maatschappelijk belang bij het voorkomen en berechten van dergelijke misdaden.

 Openbaar de strijd aangaan wil niet automatisch zeggen dat het tot een overwinning leidt, doch de confrontatie met de dader is een overwinning op zich. Hiermee heeft de overlevende kenbaar gemaakt dat er geen angst meer is en de dader haar niet meer onder de duim kan houden. Dit herstel is gebaseerd op de wetenschap dat er misschien geen volledige overwinning is, maar dat toch het kwaad niet heeft gewonnen en er wel degelijk hoop in de wereld is en liefde die tot helen en herstel leidt.

Het verwerken van het trauma

Verwerking is nooit afgelopen, 

herstel nooit helemaal compleet. 

Het effect van traumatische gebeurtenissen blijft zich voortdurend, 

door het gehele leven manifesteren. 

Kwesties die zich in een bepaalde herstelfase afdoende verwerkt zijn, 

kunnen de kop weer opsteken. 

 Diverse levensgebeurtenissen, zoals huwelijk en geboorte vormen dikwijls een aanleiding, dat herinneringen weer terugkomen. Dat kan een enorme impact hebben, vooral als de overlevenden daar geen rekening mee hebben gehouden. Het kan dan opgevat worden als een persoonlijk falen of het mislukken van de gehele therapie die als is gevolgd en nu als mislukt beschouwt wordt.

 Het is van het grootste belang om cliënten dus goed voor te lichten over wat hen wanneer nog te wachten kan staan. Teruggaan naar de grondbeginselen van het creëren van macht en verbondenheid, in eerdere delen behandeld, werkt ook bij wat men als een terugval ervaart. Er moet dus altijd rekening gehouden worden met het niet definitieve karakter van een behandeling en men doet er verstandig aan mogelijke toekomstige therapie niet uit te sluiten en daar zelfs rekening mee te houden, dat er weer opnieuw verwerkingen zullen moeten plaatsvinden.

Weer plezier in het leven kunnen hebben en weten te genieten, is wel het belangrijkste om het gevoel van herstel te ervaren. Een psychologe (Mary Harvey) heeft een aantal criteria opgesteld waaruit blijkt of men een trauma al dan niet heeft verwerkt.

• Fysiologische symptomen redelijk onder controle.
• Gevoelens kunnen verdragen van herinnering aan het trauma.
• Eigen regie over herinneringen.
• Samenhangend verhaal van trauma met bijbehorende gevoelens.
• Eigenwaarde.
• Relaties hersteld of nieuwe aangegaan.
• Een zingeving en/of geloofssysteem inclusief het traumaverhaal.

 Natuurlijk houden al deze factoren onderling verband met elkaar en dient er in elke herstelfase aandacht aan te worden besteed. Het herstelproces is dus geen rechte weg, doch een pad met vele kronkels en zijwegen. Soms moet er vaak bij een bepaald onderdeel worden stil gestaan of komt het telkens terug. Overlevers die hersteld zijn hebben vaak een diepere betekenis kunnen geven aan hun leven en beseffen, juist door al het kwaad dat zij hebben ervaren, hoe belangrijk het is om het goede vast te houden en te omarmen. Het zijn mensen met buitengewoon veel levenservaring, praktijkervaring met diepe menselijke interactie en zelfkennis. Zij zijn, als geen ander in staat tot relativeren en hebben geleerd geduld te oefenen.